Fikrət Yusifov: Qiymət artımı əhalinin 70 faizə qədərnə aid olmayacaq
Noyabr 30
11:58
2016
İqtisadi böhranın mövcud olduğu bir dönəmdə enerjidaşıyıcıların qiymətlərində artımların baş verəcəyi gözlənilən idi. Əslində belə qiymət artımları böhranın mahiyyətindən irəli gəlir və qaçılmaz olurlar. Kimsə böhran dövrünü bir başqa cürə yaşamağı düşünürsə, o, yanılır. Bu səbəbdən də böhranın yaratdığı çətinliklərdən faciə düzəltmək lazım deyil. Bu müvəqqəti çətinlikləri tək Azərbaycan iqtisadiyyatı və Azərbaycan əhalisi yaşamır. Bu gün dünyanın bütün ölkələri və xüsusilə də iqtisadiyyatı neftlə bağlı olan ölkələr eyni durumdadırlar. Tariflərin səviyyəsinə gəlkdikdə isə bizdə olan tariflər bir çox ölkələrdəki tariflərdən çox aşağıdır.
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində heç bir təşkilat ziyanla fəaliyyət göstərə bilməz. Elə bu səbəbdən də Tarif Şurasi Dövlət Neft Şirkətinin təkliflərini qəbul edərək, qazın və müvafiq olaraq elektrik enerjisinin tariflərini yeni bir yanaşımla artırdı. Yeni yanaşımın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, Tarif Şurası enerjidaşıyıcıların qiymətlərinin budəfəki artımı zamanı, əhalinin aztəminatlı təbəqələrinin maraqlarını maksimum qorumağa çalışdı və bu məqsədlə tariflərin artımına diferensial bir yanaşım ortaya qoydu. Bu isə Azərbaycan Hökumətinin apardığı sosial siyasətin mahiyyətinə tam uyğun bir addımdır. Belə ki, qaz istehlakçısı olan əhali il ərzində istifadə etdiyi 1500 kubmetr qaza görə ödənişi indiyə qədər mövcud olan tariflərlə - yəni 1 kubmetr üçün 10 qəpik hesabı ilə həyata keçirəcəkdir. İl ərzində 1500 kubmetrdən artıq istifadə olunan qaza görə ödəniləcək haqq isə iki dəfə artıq, yəni 1 kubmetr üçün 20 qəpik olacaqdır. Eyni qayda ilə ay ərzində 250 kilovat ellektrik enerjisi istifadə edən vətəndaş, hər kilovat üçün köhnə tariflərlə - yəni 1 kilovat üçün 7 qəpik ödəyəcəkdir. O, ay ərzində bu limiti aşarsa, onda hər kilovat üçün 11 qəpik ödəməli olacaq. Qaz və elektrik enerjisi sərfiyyatı üzrə yeni müəyyən olunmuş hədlərin texniki cəhətdən necə gözləniləcəyinə gəldikdə isə burada məsələ çox sadədir. Dövlət Neft Şirkətinin "AZəriqaz” QSC-də və "Azərişıq” ASC-də əhali tərəfindən qaz və elektrik enerjisi üçün edilən hər ödənişin mərkəzləşdirilmiş informasiya bazası mövcuddur. Müəyyən olunmuş müddətdə imitrən artıq istifadə olunacaq qaz və elektrik enerjisinə görə haqq avtomatik olaraq yeni tariflərlə tutulacaqdır.
Dövlət Neft Şirkətinin rəsmi məlumatlarına görə hal hazırda ölkə əhalisinin 62 faizinin qaz istehlakı illik 1500 kubmetr həddini keçmir. Eyni qayda ilə "Azərişıq” ASC-ndən əldə etdiyimiz məlumata görə əhalinin 75 faizinin aylıq elektrik enerji sərfiyyatı 250 kilovat saatdan çox deyil. Deməli orta hesabla qaz və işığın qiymətindəki dəyişikliklər əhalinin təxminən 70 faizinə aid olmayacaqdır. Tariflərdə edilən dəyişikliklərdən sonra, insanların qənaət rejiminə keçməsi nəticəsində, bir il ərzində bu rəqəmin daha 10 faiz artaraq, 80 faizə çatacağı gözləniləndir. Əhalinin yerdə qalan 20 faiz imkanlı təbəqəsi tərəfindən qaz və elektrik enerjisinin limitdən artıq sərfinə görə artan tariflərlə ödəniş etməsi isə tam normal bir haldır.
Bəs enerjidaşıyıcıların tarif artımının hansı pozitiv tərəfləri var? İlk öncə onu deyək ki, insanlar real olaraq qənaət etməyə öyrənəcəklər. Razılaşaq ki, biz çox az hallarda qənaət haqqında düşünə bilirik. Qənaət haqqında düşünə bilmədiyimizi sübut edən kifayət qədər "yaxşı” nümunələrimiz var. Məsələn, toy məclislərimizə dəvət etdiyimiz insanlara onların bir axşam yeyə biləcəyindən 10-20 dəfə çox yemək təklif etməyimiz, dünyasını dəyişən yaxınımıza yas mərasimi vermək üçün imkanımız olmasa belə bankdan kredit götürüb yüzlərlə insana "ehsan” verməyimiz bu sıradan olan israfçılığımızın bariz nümunələridir. Görəsən özümüzdən başqa kim bizi bu israfçılığa məcbur edə bilər? Heç kim! Bu siyahıları kifayət qədər genişləndirmək mümkündür. Doğrudan da biz nə vaxtsa qənaət etməyə öyrənməyə başlamalıyıq. Digər tərəfdən, yeni tariflər insanlarımızı alternativ enerji mənbəələrindən istifadə etməyə stimullaşdıracaq. Bu gün artıq dünyanın bir çox ölkələrində bu sahədə böyük nailiyyətlər əldə olunub. Ölkəmizdə isə günəş və külək enerjisindən istifadə etmək imkanları kifayət qədər böyükdür.
Fikrət Yusifov
Iqtisad elmləri doktoru,
professor
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində heç bir təşkilat ziyanla fəaliyyət göstərə bilməz. Elə bu səbəbdən də Tarif Şurasi Dövlət Neft Şirkətinin təkliflərini qəbul edərək, qazın və müvafiq olaraq elektrik enerjisinin tariflərini yeni bir yanaşımla artırdı. Yeni yanaşımın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, Tarif Şurası enerjidaşıyıcıların qiymətlərinin budəfəki artımı zamanı, əhalinin aztəminatlı təbəqələrinin maraqlarını maksimum qorumağa çalışdı və bu məqsədlə tariflərin artımına diferensial bir yanaşım ortaya qoydu. Bu isə Azərbaycan Hökumətinin apardığı sosial siyasətin mahiyyətinə tam uyğun bir addımdır. Belə ki, qaz istehlakçısı olan əhali il ərzində istifadə etdiyi 1500 kubmetr qaza görə ödənişi indiyə qədər mövcud olan tariflərlə - yəni 1 kubmetr üçün 10 qəpik hesabı ilə həyata keçirəcəkdir. İl ərzində 1500 kubmetrdən artıq istifadə olunan qaza görə ödəniləcək haqq isə iki dəfə artıq, yəni 1 kubmetr üçün 20 qəpik olacaqdır. Eyni qayda ilə ay ərzində 250 kilovat ellektrik enerjisi istifadə edən vətəndaş, hər kilovat üçün köhnə tariflərlə - yəni 1 kilovat üçün 7 qəpik ödəyəcəkdir. O, ay ərzində bu limiti aşarsa, onda hər kilovat üçün 11 qəpik ödəməli olacaq. Qaz və elektrik enerjisi sərfiyyatı üzrə yeni müəyyən olunmuş hədlərin texniki cəhətdən necə gözləniləcəyinə gəldikdə isə burada məsələ çox sadədir. Dövlət Neft Şirkətinin "AZəriqaz” QSC-də və "Azərişıq” ASC-də əhali tərəfindən qaz və elektrik enerjisi üçün edilən hər ödənişin mərkəzləşdirilmiş informasiya bazası mövcuddur. Müəyyən olunmuş müddətdə imitrən artıq istifadə olunacaq qaz və elektrik enerjisinə görə haqq avtomatik olaraq yeni tariflərlə tutulacaqdır.
Dövlət Neft Şirkətinin rəsmi məlumatlarına görə hal hazırda ölkə əhalisinin 62 faizinin qaz istehlakı illik 1500 kubmetr həddini keçmir. Eyni qayda ilə "Azərişıq” ASC-ndən əldə etdiyimiz məlumata görə əhalinin 75 faizinin aylıq elektrik enerji sərfiyyatı 250 kilovat saatdan çox deyil. Deməli orta hesabla qaz və işığın qiymətindəki dəyişikliklər əhalinin təxminən 70 faizinə aid olmayacaqdır. Tariflərdə edilən dəyişikliklərdən sonra, insanların qənaət rejiminə keçməsi nəticəsində, bir il ərzində bu rəqəmin daha 10 faiz artaraq, 80 faizə çatacağı gözləniləndir. Əhalinin yerdə qalan 20 faiz imkanlı təbəqəsi tərəfindən qaz və elektrik enerjisinin limitdən artıq sərfinə görə artan tariflərlə ödəniş etməsi isə tam normal bir haldır.
Bəs enerjidaşıyıcıların tarif artımının hansı pozitiv tərəfləri var? İlk öncə onu deyək ki, insanlar real olaraq qənaət etməyə öyrənəcəklər. Razılaşaq ki, biz çox az hallarda qənaət haqqında düşünə bilirik. Qənaət haqqında düşünə bilmədiyimizi sübut edən kifayət qədər "yaxşı” nümunələrimiz var. Məsələn, toy məclislərimizə dəvət etdiyimiz insanlara onların bir axşam yeyə biləcəyindən 10-20 dəfə çox yemək təklif etməyimiz, dünyasını dəyişən yaxınımıza yas mərasimi vermək üçün imkanımız olmasa belə bankdan kredit götürüb yüzlərlə insana "ehsan” verməyimiz bu sıradan olan israfçılığımızın bariz nümunələridir. Görəsən özümüzdən başqa kim bizi bu israfçılığa məcbur edə bilər? Heç kim! Bu siyahıları kifayət qədər genişləndirmək mümkündür. Doğrudan da biz nə vaxtsa qənaət etməyə öyrənməyə başlamalıyıq. Digər tərəfdən, yeni tariflər insanlarımızı alternativ enerji mənbəələrindən istifadə etməyə stimullaşdıracaq. Bu gün artıq dünyanın bir çox ölkələrində bu sahədə böyük nailiyyətlər əldə olunub. Ölkəmizdə isə günəş və külək enerjisindən istifadə etmək imkanları kifayət qədər böyükdür.
Fikrət Yusifov
Iqtisad elmləri doktoru,
professor
