NKVD başçısının arvadıyla gəzən, təhsilsiz akademik olan yazıçı – Stalinin sevimlisi
Dekabr 03
16:20
2019
Onun həyatı anadan olduğu gündən ölümünə qədər maraqlı hadisələrlə zəngin olub. Nikahdankənar doğulan Mixail Şoloxov düz 8 il başqa bir adamın soyadını daşıyıb. Belə ki, onun anası Anastasiya Danilovnanı sevmədyi bir kişi ilə ailə həyatı qurmağa məcbur ediblər. Bir müddət keçdikdən sonra o, nikahı pozmadan ailəsindən gedib. Qeyri-rəsmi olaraq ikinci dəfə ailə qurub, cütlüyün dünyaya bir oğlu gəlib, uşağa Anastasiya Danilovnanın rəsmi olan ərinin soyadı qoyulub – Kuznetsov. Yalnız 8 ildən sonra "ata” Kuznetsov vəfat edəndə, Şoloxovun əsl atasının soyadını rəsmiləşdirmək mümkün olub.
17 yaşında olarkən kəndlərində vergi müfəttişi işləyən Şoloxov həyatının ilk "maraqlı” hadisəsi ilə üzləşib. Vəzifə səlahiyyətini aşdığına görə Şoloxov həbs olunub. Mövcud qanunlara görə o, güllələnmə hökmünə məhkum edilib, sonralar özü yazdığı kimi, ölüm hökmünün icrasını iki gün gözləyib.
Valideynləri çevik tərpənərək onu xilas edə biliblər. Şoloxova yeni doğum şəhadətnaməsi düzəldərək onun yaşını 2 il yarım azaldıblar. Beləliklə, Şoloxov yetkinlik yaşına çatmayan yeniyetmə kimi ağır cəzadan xilas olub, o, bir il müddətinə Moskva ətrafındakı yetkinlik yaşına çatmayanlar üçün nəzərdə tutulmuş koloniyada cəzasını çəkib.
Həbsdən sonra Şoloxov Moskvada qalaraq ali təhsil almaq istəyib. Amma komsomol göndərişi, əmək stajı və digər lazım olan sənədlər olmadığından onun bu istəyi baş tutmayıb.
Yenidən kəndə qayıdan Şoloxov ədəbi yaradıcılığa başlayıb. Onun kiçik hekayələri, felyetonları mərkəzi qəzetlərdə çap olunub. Ədəbiyyat dərnəklərində iştirak edən Şoloxovun yaradıcılığı müəllimlərinin və dövrün tanınmış yazıçılarının diqqətindən yayınmayıb.
1926-1940-cı illərdə Şoloхov ən məşhur əsəri – "Sakit Don” roman-epopeyası üzərində işləyib. Romanının birinci və ikinci cildləri 1928, üçüncü cildi 1932, dördüncü, sonuncu cildi isə 1940-cı ildə nəşr olunub. Bu əsər ona böyük populyarlıq qazandırıb. "Sakit Don” təkcə SSRİ-də deyil, xarici ölkələrdə də maraqla qarşılanıb. Uzun illər bu əsərin plaqiat olması ilə bağlı iddialar səsləndirilib. Həmin ərəfədə bu mübahisəli məsələyə Stalin müdaxilə edib. Xüsusi komissiya yaradılıb, Şoloxov əlyazmalarını komissiyanın üzvlərinə təqdim etdikdən sonra mübahisələr səngiyib. Amma buna baxmayaraq, çox-çox sonralar da "Sakit Don” dəfələrlə gündəmin mövzusuna çevrilib.
1938-ci ildə Şoloxov həyatının ikinci "ölüm hökmü” ilə qarşılaşb. "NKVD” onu sovet ideologiyasına zidd olan bir şəxs kimi Stalinə təqdim edib. Stalin Şoloxovun həbsinə imza atmayıb.
Şoloxovun həyatında səsli-küylü hadisələrdən biri də "NKVD”-nin başçısı Nikolay Yejovun həyat yoldaşı Yevgeniya Xayituna ilə bağlı olub. Yazıçı ilə "dəmir narkom”un həyat yoldaşının tanışlığı Yejovun baş evində baş tutub. Yejovun dəvəti ilə Şoloxov bağda yazıçı kimi hörmətli qonaq qismində iştirak edib. Hamının sərxoş olduğu bu məclisdə Yevgeniya ilə Şoloxovun arasında "isti” münasibət yaranıb. Bu tanışlıqdan sonra onlar yenidən görüşmək qərarına gəliblər.
Yejovun Şoloxovdan qisas almağa gücü çatmayıb, həm də buna vəzifədə olma müddəti imkan verməyib...
Şoloxov bəlkə də yeganə yazıçı olub ki, Stalindən çəkinməyib, onunla açıq söhbətdən qaçmayıb və xalq arasında Şoloxovu "Stalinin sevimlisi” adlandırıblar.
Yazıçı hədsiz dərəcədə içki məclislərinin həvəskarı olub. Bu haqda Stalin də məlumatlı olub. Bu əyləncənin qarşısını almaq üçün Stalin onu yanına dəvət edib. Ümumi söhbətdən sonra Stalin soruşub:
- Yoldaş Şoloxov, eçitdiyimə görə çox içirsiniz?
- Bəli, yoldaş Stalin, sizə düzgün məlumat verilib, belə həyatda necə içməyəsən?
Cavab Stalini qıcıqlandırmayıb, çünki o, mövcud problemləri Şoloxovdan da yaxşı bilib. Daha sonra onlar gələcək planlardan danışıblar, Şoloxovun yaradıcılığından söhbət düşəndə yazıçı belə məsələləri bir badə gürcü şərabı içdikdən sonra müzakirə etməyi məsləhət görüb. Stalin onu gürcü çaxırına qonaq edib.
Heç bir ali təhsili olmayan Şoloxov SSRİ-nin ictimai həyatında fəal rol oynayıb, o, SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki, SSRİ Ali Sovetinin deputatı oub. Müharibə illərində "Pravda” qəzetində hərbi müxbir vəzifəsində çalışıb.
"Sakit Don” əsərindən sonra "Oyanmış torpaq” romanı yazıçıya növbəti populyarlığı qazandırıb. Onun müharibə illərində qələmə aldığı "Onlar vətən uğrunda döyüşürdülər” və "İnsan taleyi” əsərləri dillər əzbərinə çevrilib.
Şoloxov bu əsərlərinə görə SSRİ-nin ən yüksək mükafatları, iki dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, Lenin mükafatı, Stalin mükafatı ilə təltif olunub.
Şoloxov yeganə sovet yazıçısı olub ki, o, Nobel mükafatını SSRİ rəhbərliyinin razılığı ilə alıb. Hətta bununla bağlı Kremldən İsveçin SSRİ-dəki səfirliyinə məktub da göndərilib:
"Xahiş edirik ki, İsveç ictimaiyyətininə çatdırasınız ki, Mixail Şoloxova Nobel mükafatının verilməsini SSRİ ictimaiyyəti tərəfindən daha yüksək qiymətləndiriləcək...”
1965-ci ildə Şoloxov ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatının laureatı olub.
Mükafatın təqdimolunma mərasimində də Şoloxov qeyri-adiliyi ilə fərqlənib. Belə ki, o, mükafatı alarkən İsveç kralı 6-cı Adolf Qustava təzim etməyib və bunun səbəbini də söyləyib:
"Biz kazaklar xalqdan başqa heç kimə təzim etmirik...”
Mixail Şoloxov bütün həyatı boyu xeyriyyəçiliklə məşğul olub. O, 1941-ci ildə Stalin mükafatından aldığı 100 min rublu müdafiə fonduna köçürüb, 1960-cı ildə Lenin mükafatından aldığı 100 min rublu isə Bazkovski qəsəbəsindəki məktəbin tikintisinə sərf edib. Nobel mükafatından əldə etdiyi vəsaitin yarısından çoxunu Şoloxov öz kəndlərində, Veşenskayada klub və kitabxananın tikintisinə xərcləyib.
Stalindən sonra hakimiyyətə gələn Xruşov da Şoloxovla dost münasibətində olub. Yazıçı növbəti "padşah”la da açıq müzakirələr aparmaqdan, problemlrdən danışmaqdan çəkinməyib. Xruşov onu tez-tez öz bağına dəvət edib. Belə görüşlərin birində Xruşov Şoloxovun kiçik qədəhinə konyak süzəndə yazıçı əlinin arxası ilə qədəhi Xruşova tərəf itələyib:
- Nikita Segeyeviç, süfrəyə araq və böyük stəkan gətizdirin.
Populyarlığına, paytaxtda qalmaq imkanlarına baxmayaraq Şoloxov Moskvada yaşamağa üstünlük verməyib. O, 1960-cı ildən doğma kəndinə köçüb. Doğulub boya-başa çatdığı evdə yaradıcılıqla məşğul olub, hər gün onlarla vətəndaş qəbul edib, onların problemlərini yazıçı öz nüfuzundan istifadə edərək yoluna qoyub.
Mixail Şoloxov ömrünün son illərində bir çox xəstəliklərdən əziyyət çəkib, onda boğaz xərçəngi aşkar edilib. Şoloxov elə bu xəstikdən də 1984-cü ildə vəfat edib. Yazıçı Veşenskaya kəndində, öz yaşadığı evin həyətində dəfn olunub.
Mənbə: musavat.com
Mixail Şoloxov Rostov vilayətinin Veşenskaya kəndində kazak xutorunda anadan olub. Cəmisi dörd illik gimnaziya təhsili və vergi kurslarında təhsil alıb. Sonralar ali təhsil almaq istəsə də, müxtəlif səbəblərdən Şoloxov buna nail ola bilməyib.
Valideynləri çevik tərpənərək onu xilas edə biliblər. Şoloxova yeni doğum şəhadətnaməsi düzəldərək onun yaşını 2 il yarım azaldıblar. Beləliklə, Şoloxov yetkinlik yaşına çatmayan yeniyetmə kimi ağır cəzadan xilas olub, o, bir il müddətinə Moskva ətrafındakı yetkinlik yaşına çatmayanlar üçün nəzərdə tutulmuş koloniyada cəzasını çəkib.
Həbsdən sonra Şoloxov Moskvada qalaraq ali təhsil almaq istəyib. Amma komsomol göndərişi, əmək stajı və digər lazım olan sənədlər olmadığından onun bu istəyi baş tutmayıb.
Yenidən kəndə qayıdan Şoloxov ədəbi yaradıcılığa başlayıb. Onun kiçik hekayələri, felyetonları mərkəzi qəzetlərdə çap olunub. Ədəbiyyat dərnəklərində iştirak edən Şoloxovun yaradıcılığı müəllimlərinin və dövrün tanınmış yazıçılarının diqqətindən yayınmayıb.
1926-1940-cı illərdə Şoloхov ən məşhur əsəri – "Sakit Don” roman-epopeyası üzərində işləyib. Romanının birinci və ikinci cildləri 1928, üçüncü cildi 1932, dördüncü, sonuncu cildi isə 1940-cı ildə nəşr olunub. Bu əsər ona böyük populyarlıq qazandırıb. "Sakit Don” təkcə SSRİ-də deyil, xarici ölkələrdə də maraqla qarşılanıb. Uzun illər bu əsərin plaqiat olması ilə bağlı iddialar səsləndirilib. Həmin ərəfədə bu mübahisəli məsələyə Stalin müdaxilə edib. Xüsusi komissiya yaradılıb, Şoloxov əlyazmalarını komissiyanın üzvlərinə təqdim etdikdən sonra mübahisələr səngiyib. Amma buna baxmayaraq, çox-çox sonralar da "Sakit Don” dəfələrlə gündəmin mövzusuna çevrilib.
1938-ci ildə Şoloxov həyatının ikinci "ölüm hökmü” ilə qarşılaşb. "NKVD” onu sovet ideologiyasına zidd olan bir şəxs kimi Stalinə təqdim edib. Stalin Şoloxovun həbsinə imza atmayıb.
Şoloxovun həyatında səsli-küylü hadisələrdən biri də "NKVD”-nin başçısı Nikolay Yejovun həyat yoldaşı Yevgeniya Xayituna ilə bağlı olub. Yazıçı ilə "dəmir narkom”un həyat yoldaşının tanışlığı Yejovun baş evində baş tutub. Yejovun dəvəti ilə Şoloxov bağda yazıçı kimi hörmətli qonaq qismində iştirak edib. Hamının sərxoş olduğu bu məclisdə Yevgeniya ilə Şoloxovun arasında "isti” münasibət yaranıb. Bu tanışlıqdan sonra onlar yenidən görüşmək qərarına gəliblər.
Ədəbiyyat söhbətlərindən başlanan görüşlər yataqda sona çatıb. Bu görüşlər və görüşlərin yeri haqqında Yejova məlumat verilib. Yejovun göstərişi ilə sevgililərin görüş yerinə, "Natsional” mehmanxanasının nömrələrinə səsyazan qurğular yerləşdirilib. Bir neçə gündən sonra yazılmış səslər Yejova təqdim olunub – intim səslər, yataqda söhbət, duş altında etiraflar...
Şoloxov bəlkə də yeganə yazıçı olub ki, Stalindən çəkinməyib, onunla açıq söhbətdən qaçmayıb və xalq arasında Şoloxovu "Stalinin sevimlisi” adlandırıblar.
Yazıçı hədsiz dərəcədə içki məclislərinin həvəskarı olub. Bu haqda Stalin də məlumatlı olub. Bu əyləncənin qarşısını almaq üçün Stalin onu yanına dəvət edib. Ümumi söhbətdən sonra Stalin soruşub:
- Yoldaş Şoloxov, eçitdiyimə görə çox içirsiniz?
- Bəli, yoldaş Stalin, sizə düzgün məlumat verilib, belə həyatda necə içməyəsən?
Cavab Stalini qıcıqlandırmayıb, çünki o, mövcud problemləri Şoloxovdan da yaxşı bilib. Daha sonra onlar gələcək planlardan danışıblar, Şoloxovun yaradıcılığından söhbət düşəndə yazıçı belə məsələləri bir badə gürcü şərabı içdikdən sonra müzakirə etməyi məsləhət görüb. Stalin onu gürcü çaxırına qonaq edib.
Heç bir ali təhsili olmayan Şoloxov SSRİ-nin ictimai həyatında fəal rol oynayıb, o, SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki, SSRİ Ali Sovetinin deputatı oub. Müharibə illərində "Pravda” qəzetində hərbi müxbir vəzifəsində çalışıb.
"Sakit Don” əsərindən sonra "Oyanmış torpaq” romanı yazıçıya növbəti populyarlığı qazandırıb. Onun müharibə illərində qələmə aldığı "Onlar vətən uğrunda döyüşürdülər” və "İnsan taleyi” əsərləri dillər əzbərinə çevrilib.
Şoloxov bu əsərlərinə görə SSRİ-nin ən yüksək mükafatları, iki dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, Lenin mükafatı, Stalin mükafatı ilə təltif olunub.
Şoloxov yeganə sovet yazıçısı olub ki, o, Nobel mükafatını SSRİ rəhbərliyinin razılığı ilə alıb. Hətta bununla bağlı Kremldən İsveçin SSRİ-dəki səfirliyinə məktub da göndərilib:
"Xahiş edirik ki, İsveç ictimaiyyətininə çatdırasınız ki, Mixail Şoloxova Nobel mükafatının verilməsini SSRİ ictimaiyyəti tərəfindən daha yüksək qiymətləndiriləcək...”
1965-ci ildə Şoloxov ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatının laureatı olub.
Mükafatın təqdimolunma mərasimində də Şoloxov qeyri-adiliyi ilə fərqlənib. Belə ki, o, mükafatı alarkən İsveç kralı 6-cı Adolf Qustava təzim etməyib və bunun səbəbini də söyləyib:
"Biz kazaklar xalqdan başqa heç kimə təzim etmirik...”
Mixail Şoloxov bütün həyatı boyu xeyriyyəçiliklə məşğul olub. O, 1941-ci ildə Stalin mükafatından aldığı 100 min rublu müdafiə fonduna köçürüb, 1960-cı ildə Lenin mükafatından aldığı 100 min rublu isə Bazkovski qəsəbəsindəki məktəbin tikintisinə sərf edib. Nobel mükafatından əldə etdiyi vəsaitin yarısından çoxunu Şoloxov öz kəndlərində, Veşenskayada klub və kitabxananın tikintisinə xərcləyib.
Stalindən sonra hakimiyyətə gələn Xruşov da Şoloxovla dost münasibətində olub. Yazıçı növbəti "padşah”la da açıq müzakirələr aparmaqdan, problemlrdən danışmaqdan çəkinməyib. Xruşov onu tez-tez öz bağına dəvət edib. Belə görüşlərin birində Xruşov Şoloxovun kiçik qədəhinə konyak süzəndə yazıçı əlinin arxası ilə qədəhi Xruşova tərəf itələyib:
- Nikita Segeyeviç, süfrəyə araq və böyük stəkan gətizdirin.
Populyarlığına, paytaxtda qalmaq imkanlarına baxmayaraq Şoloxov Moskvada yaşamağa üstünlük verməyib. O, 1960-cı ildən doğma kəndinə köçüb. Doğulub boya-başa çatdığı evdə yaradıcılıqla məşğul olub, hər gün onlarla vətəndaş qəbul edib, onların problemlərini yazıçı öz nüfuzundan istifadə edərək yoluna qoyub.
Mixail Şoloxov ömrünün son illərində bir çox xəstəliklərdən əziyyət çəkib, onda boğaz xərçəngi aşkar edilib. Şoloxov elə bu xəstikdən də 1984-cü ildə vəfat edib. Yazıçı Veşenskaya kəndində, öz yaşadığı evin həyətində dəfn olunub.
Mənbə: musavat.com
